Burgemeester Jaap Velema:
‘De kunst is om evenwicht te vinden tussen verschillende belangen’
Jaap Velema, geboren en getogen in Ter Apel, is sinds eind 2018 burgemeester van de gemeente Westerwolde. Sinds 2019 woont hij weer in het gebied rond de Ruiten Aa en is hij voorzitter van de gebiedscommissie Westerwolde. Vanuit deze rol vertelt Velema over zijn uitdagingen en de triomfen van de commissie, die de herinrichting van de streek Westerwolde mogelijk heeft gemaakt.
Waarom is de gebiedsinrichting 30 jaar geleden begonnen?
In onze regio lag een bijzondere opgave omdat, door ruilverkaveling in de vorige eeuw, het oude beekdallandschap bijna onherkenbaar was. Destijds had de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) weer een kans om het deels te restaureren en zelfs te verbeteren. Het Natuurnetwerk Nederland (NNN) moest afgerond worden, met als doel het herstel van het natuurlijke karakter van de beek en de versterking van het cultuurhistorische landschap.
Kwam daarom in 2011 de gebiedscommissie tot stand?
Ja, het was nodig om de belangrijkste partners in het veld om tafel te krijgen. Zo konden zij elkaar regelmatig spreken en vorm en inhoud geven aan de EHS. Daarmee werden zij een volwaardig gesprekspartner van de provincie. Het gaat namelijk om een specifieke groep mensen met verschillende belangen maar wel met dezelfde ambities. De gebiedscommissie moest dus evenwicht vinden tussen die belangen: het creëren van natuur, het goed laten verlopen van water, ruimte bieden voor landbouwers en ook nog het versterken van recreatie. Zo creëer je draagvlak. Uiteindelijk moesten we dit allemaal natuurlijk ook financieel goed onderbouwen. Waren die verschillende belangen een groot obstakel?
De belangen die ik eerder noemde botsten soms wel, zoals de natuur en de landbouw. Ook moest er veel grond worden aangekocht voor de ruilverkaveling en dat verliep niet altijd even gemakkelijk. Maar vooral de drastische bezuinigingen in de periode van het eerste kabinet Rutte maakte het financieel lastig. Een van de gevolgen is dat het NNN pas in 2021 kon worden afgerond in plaats van in 2018. Er moesten ook alternatieve geldbronnen gevonden worden, bijvoorbeeld vanuit het Waddenfonds. Ondanks deze financiële tegenslag is het toch bijzonder dat het in redelijke termijn gelukt is.
Wat waren de grootste successen van de gebiedsinrichting?
Het herinrichtingsproject is opgesplitst in wagons. Gekoppeld vormen zij de NNN-trein. Per wagon vonden schetsschuitsessies plaats met omwonenden en ondernemers uit de omgeving. Zo konden we bij elk deelproject direct betrokkenen aan tafel uitnodigen om te bespreken wat de uitwerking zou zijn in hun gebied. Daardoor werden vooraf al bezwaren weggenomen. Dat leverde heel veel tijdswinst op omdat procedures daarna snel konden doorlopen. Een ander groot succes was het project peddel en pedaal: een combinatie van kanovaar- en fietsmogelijkheden in het gebied. De beek is nu meer kanovriendelijk en er is nu een langeafstand wandelpad langs de ruiten Aa. Daarnaast zijn heel veel all-terrain-bike (atb) routes gecombineerd die bij elkaar een pad van meer dan 200 kilometer vormen. Welke kansen en knelpunten ziet de commissie in de toekomst?
Ik zie heel veel kansen. Het kabinet heeft veel ambities op gebied van natuurontwikkeling. De opgave is hoe je landbouwers een goed perspectief hierop biedt. Er zijn meerdere natuurontwikkelingsprojecten met ook uitbreidingsmogelijkheden voor biologische boeren. De uitdaging is alleen altijd om iedereen mee te krijgen.
Blijft de gebiedscommissie actief nu de gebiedsinrichting is afgerond?
Ja, er moeten nog wat puntjes op de ‘i’ worden gezet en er lopen al wat aanvullende projecten, zoals bij het pagediep. Ook fungeert de commissie als adviescommissie bij het Liefstinghsbroek, waar we een gedragen aanpak zullen aanbevelen om de stikstofkwestie op te lossen.
Wat is de kracht van het gebied? Kan het nog verder versterkt worden?
Persoonlijk beleef ik het gebied als buitengewoon karakteristiek. De natuur is echt anders dan bijvoorbeeld de Drentse bossen of de Veluwe. Westerwolde is kleinschalig maar het is uniek in haar soort, en omdat het al zo’n oud gebied is met een rijke geschiedenis heeft het ook mystiek. Het verbaast mij dat het niet bekender is onder Nederlanders. Wat vindt u zelf van het resultaat dat al deze partijen samen bereikt hebben?
Voor mijn studie vertrok ik uit het gebied, waarna ik 35 jaar ben weggeweest. Ik heb dus een levendige herinnering van hoe het gebied er voorheen bij lag: volledig dienend aan de landbouw. Dit project brengt enorm veel toegevoegde waarde aan de regio. Het is prachtig om te zien dat natuur, landbouw en recreatie op zo’n mooie manier gecombineerd worden. Daarnaast laat het zien dat je zoveel kunt bereiken als je gezamenlijk iets wil en de handen uit de mouwen steekt!